Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης
1. Τα γεγονότα πριν την Επανάσταση
Η Ρωσική Επανάσταση δεν αποτελείται μόνο από τα γεγονότα του Φεβρουαρίου και του Οκτωβρίου του 1917. Οι πράξεις προ της επανάστασης, που οδήγησαν αναπόφευκτα σε αυτή, αποτελούν βασικό στοιχείο της ιστορίας για την πλήρη κατανόησή της.
Η Ρωσία μετατράπηκε από Βασίλειο σε Αυτοκρατορία το 1721 υπό τον Τσάρο Πέτρο Α΄. Η περίοδος στην οποία θα αναφερθούμε, όμως, ξεκινάει στις αρχές του 19ου αιώνα. Τότε η Ρωσική Αυτοκρατορία βρισκόταν υπό τη βασιλεία του Νικολάου του Α΄. Το αξίωμα έπειτα μεταβιβάστηκε στον Αλέξανδρο Β΄ για να καταλήξει στον τελευταίο Τσάρο της Ρωσίας, τον Νικόλαο Β΄.
Η μακράς διάρκειας Αυτοκρατορία των Τσάρων έλαβε τέλος το 1917, όταν, υπό την ηγεσία του Λένιν, έφτασε η στιγμή της πτώσης της. Η επικράτηση της Επανάστασης, η εγκαθίδρυση του Κομμουνισμού στη Ρωσία και ο σχηματισμός της Σοβιετικής Ένωσης άλλαξαν τον ρου της σύχρονης παγκόσμιας ιστορίας.
Ας επενδύσουμε μουσικά την εποχή!
Στις αρχές του 19ου αιώνα, η Ρωσία ήταν προσκολλημένη σε μια διαφορετική εποχή, βασιζόμενη σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στην αγροτική οικονομία. Η αστική ανάπτυξη ήταν ελάχιστη. Οι περισσότεροι Ρώσοι είχαν συγκεντρωθεί στο ευρωπαϊκό τμήμα της χώρας και ήταν στην πλειοψηφία τους δουλοπάροικοι, εξαρτημένοι πλήρως από το κράτος ή τους γαιοκτήμονες. Οι δουλοπάροικοι εργάζονταν στη γη και πλήρωναν φόρους, μα η τύχη τους ανήκε στα χέρια των γαιοκτημόνων, οι οποίοι μπορούσαν να διατάξουν ως και τη φυλάκισή τους ή τον εκτοπισμό τους στη Σιβηρία.
Τον Δεκέμβριο του 1825, ο συνασπισμός αξιωματικών και οι φιλελεύθεροι αριστοκράτες εξεγέρθηκαν, με βασική τους επιδίωξη να εισάγουν στη Ρωσία κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρώτυπα, καθώς και συνταγματικό καθεστώς. Οι επαναστάτες που πήραν μέρος στον ξεσηκωμό ονομάστηκαν Δεκεμβριστές. [1] Η επαναστατική ενέργεια εκδηλώθηκε στις 14 Δεκεμβρίου και, ενώ αρχικά σημείωσε επιτυχία, ο νέος αυτοκράτορας, Νικόλαος Α’ (1825-1855), την κατέπνιξε, αντεπιτιθέμενος ενάντια σε κάθε απόπειρα αμφισβήτησης της απόλυτης εξουσίας του Τσάρου. [2] Οι επαναστάτες φυλακίστηκαν, μερικοί εξορίστηκαν στη Σιβηρία, ενώ οι πέντε πρωτεργάτες απαγχονίστηκαν.
Στα μισά του 19ου αιώνα, ενώ η Ευρώπη σειόταν από επαναστάσεις και δημοκρατικούς αγώνες, η Ρωσία ήταν προσκολλημένη στον ακραίο συντηρητισμό και την απολυταρχία των πατριαρχικών παραδόσεών της. Ενώ η κοινωνία ήταν έτοιμη να αγκαλιάσει τον εκσυγχρονισμό, η αυτοκρατορία προσπαθούσε μανιωδώς να υπερασπιστεί την εξουσία της και την απόλυτη επιρροή της στο λαό.
Η Ρωσία υπό τον Τσάρο Νικόλαο Β΄ (1894-1917)
Στις αρχές του 1905, έπειτα από μία απόλυση σε εργοστάσιο της Αγ. Πετρούπολης, οι εργάτες, υπό την οργάνωση της Ένωσης των Εργατών Εργοστασίων, κήρυξαν γενική απεργία. Περίπου οι μισοί από τους απεργούντες απηύθυναν αίτηση στον Τσάρο Νικόλαο Β΄, εκφράζοντας την καταπίεση και την απαξίωση που βίωναν στο χώρο εργασίας τους, καθώς οι εργοδότες τους τούς συμπεριφέρονταν σαν σε δούλους. Την αναπάντητη αίτηση ακολούθησε μια ειρηνική διαδήλωση με θρησκευτικό χαρακτήρα έξω από τα χειμερινά ανάκτορα τη «Ματωμένη Κυριακή», όπως έγινε γνωστή αργότερα. Ο αυτοκρατορικός στρατός, ως απάντηση προς τους διαμαρτυρόμενους, άναψε πυρ, σκοτώνοντας πάνω από 2.000 αθώους πολίτες.
Τα γεγονότα της Ματωμένης Κυριακής, σε συνδυασμό με την ήττα της Ρωσίας στον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο, οδήγησαν σε μια σειρά επαναστάσεων, με πρώτη αυτή του 1905. Η βία που επέδειξαν οι Αρχές στην αρχή της επανάστασης προκάλεσε εξεγέρσεις σε όλη την έκταση της Αυτοκρατορίας.
Η νέα αστική κοινωνία συνέχιζε να έρχεται σε αντιπαράθεση με την πρώην φεουδαρχική τάξη. Σιγά-σιγά, ο ξεσηκωμός άρχισε να εξαπλώνεται και στην ύπαιθρο, όπου οι αγρότες απαιτούσαν αναδασμό της γης. Από ένα σημείο και μετά, οι αγρότες ξεκίνησαν να καταλαμβάνουν ως και με τη βία τη γη από τους γαιοκτήμονες. Η επανάσταση του 1905, τέλος, εξαπλώθηκε και στις πιο απομακρυσμένες μη-ρωσικές περιοχές της Αυτοκρατορίας, με κοινό όραμα την πραγματοποίηση εθνοσυνέλευσης.
Μετά από έντονες και βίαιες πιέσεις, ο Τσάρος αναγκάστηκε να προχωρήσει σε κάποιες μετριοπαθείς παραχωρήσεις, ικανοποιώντας κάποια από τα αιτήματα των εξεγερμένων, χωρίς όμως να επιτρέψει την ύπαρξη συνταγματικού καθεστώτος. Μερικά από τα δικαιώματα που θέσπισε ήταν η ελευθερία του λόγου και του Τύπου, η σύσταση πολιτικών κομμάτων και το δικαίωμα ψήφου σε όλες τις εθνικότητες εντός της Αυτοκρατορίας. Οι μετριοπαθείς επαναστάτες ήταν ικανοποιημένοι από τα όσα είχαν εξασφαλίσει, χωρίς να ξέρουν πως η απολυταρχία ούτε καν πλησίαζε ακόμα στο τέλος της. Από την άλλη πλευρά, οι πιο ριζοσπάστες, βλέποντας την πορεία της οικονομίας προς τον φιλελευθερισμό, δεν είχαν σκοπό να σταματήσουν τις εξεγέρσεις μέχρι να συντρίψουν κάθε μορφή απολυταρχίας.
Παρά την αγωνιστικότητα των επαναστατών, η Αυτοκρατορία κατάφερε να κερδίσει τα χαμένα εδάφη της. Μετά την ήττα της επανάστασης, ο Τσάρος επανήλθε με τις απολυταρχικές του τάσεις πιο αποφασιστικά απ’ ό,τι πριν. Δεν κατάφερε, όμως, τελικά, να πραγματοποιήσει το σκοπό του και να γυρίσει τη Ρωσία στη δομή που είχε προ της επανάστασης του 1905, καθώς η χώρα απέκτησε το 1906 την πρώτη της Βουλή και ένα «ομοίωμα» δημοκρατίας. Όλα έδειχναν πως οι Ρώσοι μάχονταν ασταμάτητα ενάντια στην καταπιεστική απολυταρχία, μια μάχη που ο Τσάρος δεν είχε την πρόθεση να εγκαταλείψει εύκολα.
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρήκε τη Ρωσία στο πλάι της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, παρά τη συμπάθεια που έτρεφαν κάποιοι κύκλοι της αυτοκρατορίας για τη γερμανική μοναρχία. Σε αντίθεση, όμως, με την ετοιμότητα των δυτικών δυνάμεων με τις αξιοσημείωτα εκβιομηχανοποιημένες οικονομικές μηχανές, η Ρωσία δεν ήταν εξοπλισμένη κατάλληλα για να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις μιας τόσο μεγάλης σύγκρουσης, όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε με τη Γερμανία από το ανατολικό της μέτωπο.
Τα πρώτα δύο χρόνια του πολέμου, η Ρωσία αντιμετώπισε απανωτές πανωλεθρίες. Την κοινωνική αναταραχή και τη γενική ακυβερνησία που επικρατούσε ακολούθησαν πολλαπλές διαμαρτυρίες και απεργίες, οι οποίες καταπνίγηκαν βάναυσα. Η ήδη ασταθής κοινωνική δομή της αυτοκρατορίας κατέρρευσε με την την πείνα που μάστιζε το ρωσικό λαό, την έλλειψη τροφίμων και τη χρήση δελτίων για ανεφοδιασμό των νοικοκυριών. Ήταν πλέον ολοφάνερη στους αγρότες και τους αστούς η κρίση της εξουσίας και ο λόγος για εξέγερση και επανάσταση γινόταν ολοένα και πιο έντονος.